عظیم بن شهریار و داستان های شگفت انگیز دریایی - یومی بلاگ

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری خبرنگاران ـ بارها شنیده ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ، روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل کوشش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن ها پیش خشت به خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته اند.

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و عظیمان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه چینی از این خرمن دانش و فرهنگ، جلد اول کتاب تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران تألیف دکتر علی اکبر ولایتی که به سال 1392 در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده ایم.

عظیم بن شهریار، ناخدا و دریانورد مشهور ایرانی قرن چهارم هجری است.

وی از اهالی رامهرمز خوزستان بود و در دریانوردی بسیار تبحر داشت. در نیمه نخست قرن چهارم هجری آب های اقیانوس هند، دریای چین و کرانه های افریقای شرقی (حبشه) را درنوردید و ماجراهای سفرهای دریایی خود را در کتابی به نام عجائب الهند برّه و بحره و جزائره به عربی توضیح داده است. بعضی ادعا نموده اند اصل کتاب به زبان فارسی بوده که از میان رفته است و زمان برگردان آن به عربی نیز تعیین نیست. البته سندی در تأیید این مطلب وجود ندارد.

مطالب کتاب وی درباره رخدادها و موجودات شگفت انگیز و داستان هایی است که ناخدایان، دریانوردان و بازرگانان برای ابن شهریار نقل نموده اند. بعضی از محققان بر این باورند که داستان های ابن شهریار در این کتاب مجموعه ای است از شنیده های او از زبان دریانوردان و بازرگانان، به ویژه اهالی سیراف و بعضی مردم بصره و عمان.

ابن شهریار بر آن بود که خداوند بیشتر شگفتی های دنیا را به مشرق گیتی، و به ویژه هند و چین، بخشیده و شاید به همین سبب است که وی نام کتابش را عجائب الهند گذاشته است.

ابن شهریار، ضمن توضیح رویدادها و شگفتی های دریا و کرانه های سرزمین هایی چون افریقای شرقی، شبه جزیره عربی، جزایر دریای هندوچین، جاوه، زنگبار و جزایر ژاپن امروزی، تاریخ وقایع را نیز ذکر نموده است.

کتاب شامل 134 داستان بلند و کوتاه است که دریانوردان نقل نقل نموده اند. بعضی از این داستان ها خیالی و دور از واقعیت اند، اما جزئیات آنها اساس درستی دارد.

مؤلف پدیده ها و رخدادهای شگفت انگیز را با هنرمندی و استادی کامل در قالب داستان یا نمایش اخلاقی به سبکی زنده و روان توصیف نموده است. از این رو، می توان کتاب ابن شهریار را یک اثر ادبی برجسته نیز به حساب آورد.

این اثر در بین داستان های دریایی ادبیات عرب عهد اسلامی کم نظیر است. ابن شهریار علاوه بر تصویر کردن زندگی دریایی در روزگار خود، خوانندگانش را از شرایط و اوضاع سرزمین های شرقی آگاه نموده و برای نخستین بار در دنیای اسلام از موجودات ناشناخته هند و خاور دور و اسطوره های متعلق به آنها سخن گفته است.

بعضی برآن اند که اهمیت کتاب ابن شهریار بسیار فراتر از یک اثر جغرافیایی است. این کتاب که تأثیر آشکاری در پیشرفت دانش جغرافیا داشته، گویای کوشش دریانوردان ایرانی در دریانوردی از سیراف تا هند، سیلان، جاوه، زنگبار و جزیره های دریایی هندوچین است.

عجائب الهند برّه و بحره و جزائره در سال های 1883-1886 تصحیح و به فرانسه ترجمه شد و همراه متن عربی در لیدن به چاپ رسید. محمد ملک زاده در سال 1348 شمسی آن را به فارسی برگرداند. ترجمه انگلیسی آن نیز در سال 1928 در لندن منتشر شد.

انتهای پیغام/4104/پ