عکسی با عطر زیارت - یومی بلاگ

همان عکس هایی که پدربزرگ مان معمولا یکی از بچه ها را بغل نموده و با دست دیگرش روی سینه به آقا سلام می دهد! برخی وقت ها هم عکس های مجردی بابا و زیارت امام رضا میان عکس های قبل ازدواج بابا خودنمایی می نماید. خیلی ها هنوز عکس دریافت با بنر حرم را یادشان هست.

همان دوربین های قدیمی که باید صبر می کردیم و منتظر روشن شدن شات های دوربین عکاس باشی بودیم. گاهی هم که چند خانواده مشرف می شدیم قرارمان ساعت 3 یا 4، وقتی هوا کمی خنک تر می شد، کنار یکی از عکاسی های دور فلکه آب بود.

در واقع این عکس ها در گذشته یکی از مهم ترین یادگاری های زندگی خانوادگی خیلی از ماست. ثبت یک لحظه خوش در سفری خانوادگی در چاردیواری عکاسی. به همین بهانه دوری زدیم در عکاسی های اطراف حرم و حال و هوای این روزهایشان.

قدیم تر ها که هر کس یک موبایل دوربین دار همراهش نبود، عکس دریافت از حرم حس خاصی داشت! کنار همان بنرها یا نقاشی هنرمندان ایستادن و دست گذاشتن روی سینه، خودش نوعی سوغاتی بود؛ سوغاتی ای که برخی مواقع تا نیم قرن همراه خانواده یادگاری از زیارت امام رضا بود. اما حالا خبری از عکس های حرم نیست. عکاس ها می گویند از وقتی دوربین های پیشرفته آمده مردم کمتر سراغ ما می آیند. البته دیگر خبری از این پرده های نقاشی شده هم نیست! پس زمینه های بی روح آبی داخل مغازه های محدود به جامانده خودنمایی می نمایند.

پاساژهای پر زرق و برق که روبه روی مغازه ها سر بلند کردند و حتی معلوم نیست دست به سینه مقابل چه قرار است بایستیم! عکس ها هم فتوشاپی با روتوش های عالی. چادرهای گل گلی هم به لباس های محلی تغییر نموده و با سبک و سیاق ذائقه مخاطبان تعویض می شوند. لباس های قاجاری، تجهیزاتِ غیرمرسوم و عصاهای عجیب و غریب کنار جواهرات بدلی جای تک تک اجزای عکس های ساده قدیمی را گرفته است. به لطف تلفن های همراه امروز عکاسی در حرم تغییر نموده اما در کوچه های قدیمی اطراف حرم مثل بازار عباس قلی خان، چهارباغ و عیدگاه، عکاسی های هستند که با همان شیوه قدیمی و موروثی ثبت خاطرات می نمایند.

حسن یکی از عکاسان دور حرم است، او به جام جم می گوید: سال هاست مشغول عکاسی هستم. عمدتا افراد جوان برای عکس می آیند و البته شهروندان سایر کشورها؛ عکس ها را هم می خواهند به صورت فتوشاپی باشد. عمده افراد برای این که عکس شان باکیفیت باشد مجبورند پشت به پرده آبی باشند. البته هزینه های نقاشی و از طرفی کمبود تنوع پرتره ها موجب شده کسی تمایل چندانی به نقاشی ها نداشته باشد. عکس ها هم بلافاصله چاپ می گردد و چون تصاویر به صورت دیجیتال است طی چند ساعت می توان عکس ها را تحویل داد. مثل گذشته نیست که عکس ها به صورت نگاتیو به چاپخانه برود و بعد از 24 ساعت دست ما برسد.

دوری اطراف حرم می زنیم. مغازه دارهای قدیمی به دلیل توسعه حرم مجبور به جابه جایی شدند. البته هنوز مغازه های با قدمت بیش از سه دهه فعال هستند اما عمده مغازه های قدیمی به دلیل توسعه حرم دیگر فعالیتی نمی نمایند. فعالیت عکاسی ها هم با سختی هایی روبرو است. کم شدن زائر کسب و کار آنها را دچار مشکل ساخته با این حال هنوز تابلو به دست دنبال مشتری اند.

داوود یکی از کسبه خوشنام عکاسی در فلکه آب است که از تغییرات عکاسی می گوید: با راه افتادن هتل های لوکس و مراکز اقامتی مجهز در اطراف حرم، عمدتا افراد از عکاس های این مراکز استفاده می نمایند و چندان تمایلی به عکاسی در حرم یا عکاسی در اطراف حرم نیست. برخی از هتل ها هم که به عنوان هدیه، عکس را به صورت سوغاتی به مشتریانشان هدیه می دهند.

البته عکاسی با گوشی هم موجب بی مهری نسبت به این فرهنگ قدیمی شده است. گرچه یک گله مندی هم نسبت به مسؤولان حرم داریم! عکاسی با گوشی تلفن همراه داخل صحن ها آزاد است و همین هم موجب کاهش مشتریان ما شده. ای کاش فضایی داخل حرم تعبیه می شد تا ماهم بر اساس مجوز می توانستیم عکاسی کنیم. هم این کار یک فرهنگ و اصالتی را نگه می داشت و هم موجب برکت در کار ما می شد.

جعفر کبوتری هم یکی از عکاسان قدیمی مشهدی است که سال هاست در داخل و اطراف حرم عکاسی می نماید. کبوتری یکی از نمادهای عکاسی قدیمی مشهد است. کنار عکس های قدیمی گوشه سمت چپ، اسمش را امضا می نماید تا نشانی از خودش به یادگار بگذارد.

کبوتری از گذشته می گوید: قدیم ترها اینقدر هم سخت نبود، دوربین را می گرفتیم و وارد حرم می شدیم، خانواده ها از ما می خواستند برای عکاسی به حرم برویم و وقتی صحن را انتخاب می کردیم می ایستادیم و عکس را می گرفتیم.

اما عکاسان حرفه ای حرم هم خاطراتی از آن روزها دارند. مسعود نوذری یکی از عکاسان معروف حرم مطهر رضوی است که از 33 سال قبل وارد عرصه کار عکاسی شده است. از سه دهه فعالیت نوذری بیش از 25 سال آن عکاسی از حرم است.

نوذری که از حدود 9 سالگی از تهران به مشهد آمده و در همین جا به اتفاق خانواده ماندگار شده در گفت وگو با جام جم می گوید: اولین عکسی که گرفتم از محل تجمع کبوترها در صحن انقلاب بود و سعی کردم از لحظه توزیع گندم توسط یکی از خادمین و پرواز ناگهانی کبوترها در کنار ایوان طلا عکس بگیرم و آن را ثبت کنم.

وی ادامه می دهد: از حدود سال 78 تقریبا وارد عکاسی از حرم شدم و فقط همین سبک عکاسی را ادامه دادم. یکی از مهم ترین خاطرات به یادماندنی برای من زمان تعویض ضریح متبرک امام رضا بود؛ 55 روز به طور مستمر و شبانه روز از مراحل تعویض ضریح عکاسی کردم. عکس هایی که امروز یکی از زیباترین لحظات زندگی ام را یادآور می گردد.

نوذری هم خاطره ای از عکس های قدیمی حرم دارد: خوب به یاد دارم که همان سال اول که به مشهد آمدیم در خیابان امام رضا عکاسانی بودند که مدام صدا می کردند عکس حرم بارگاه تا این که یک روز پدرم با مادرم جلوی چند تا از این پرده های عکاسی گنبد بارگاه ایستادیم و با پرده های مختلف آن عکس گرفتیم که مهم ترین خاطره عکس قدیم با پدر و مادر از سال ابتدای زندگی در مشهد است که الان روی دیوار خانه پدری به یادگار مانده است.

از نگاه زائران

زائران حرم هم هرکدام خاطراتی از این عکس های قدیمی دارند. انگار که عکس دریافت دور حرم جزو یکی از مناسک سفر به مشهد بوده است. وقتی برای تهیه گزارش به اطراف حرم رفتیم یکی از زائران هم از خاطرات گذشته اش گفت: حدود 50 سال قبل با خانواده از تهران به مشهد آمدیم، هیچ وقت این زیارت یادمان نمی رود، هنوز عکس این زیارت روی دیوار خانه مان نصب است. هرچند اخیرا فهمیدم آن مغازه در طرح توسعه حریم حرم از بین رفته اما ثبت خاطره آن زیارت هنوز شیرین است.

هر زمان به این عکس نگاه می کنم یاد خاطرات سفر به مشهد و ماندگار شدن و ازدواج کردنم می افتم. آن عکس برای من خاطرات عجیب و غریبی رقم زده است. پس از آن سال برای همواره کنار امام رضا قرار گرفتم و در همین شهر ازدواج کردم. در این عکس که با پس زمینه ضریح قدیمی حضرت رضا گرفته شده از جمع پنج نفری آن عکس دونفر به رحمت خدا رفتند. این عکس خاطرات خوب کودکی وشور و شعف آن روزها را برایم مرور می نماید.

مریم خزاعی - خبرنگار خراسان رضوی / ضمیمه چاردیواری روزنامه خبرنگاران