فرصت طلایی برای عبور از بحران کم آبی - یومی بلاگ

چند سالی است که با کاهش بارش ها و کمبود منابع آب های زیرزمینی، کشاورزی در البرز با مسائل فراوانی روبرو شده است. بخش زیادی از زمین های کشاورزی از بین رفته و عده زیادی بیکار شده اند. در سال های اخیر، بهره برداری از آب های زیرزمینی البرز روندی صعودی داشته، به طوری که بعضی از مناطق استان در شرایط بحرانی به سر می برند. بارش سال جاری سبب شد بسیاری از کشاورزان مانند سال های گذشته دچار بحران شدید نباشند، بنابراین مسئولان مربوطه باید راهی بیندیشند تا از آب های رهاشده ناشی از باران در بخش کشاورزی استفاده کرد.

• ضرورت تغییر الگوی کشت

فرماندار ساوجبلاغ می گوید: با توجه به شرایط موجود و کمبود آب، باید کشت ها به سمتی پیش برود که احتیاج زیادی به آبیاری نداشته و مطابق با استراتژی های ابلاغی از سوی دولت باشد. ابوالقاسم پالیزگیر ادامه می دهد: کشت کلزا از مهم ترین محصولات روغنی مورد توجه دولت با توجه به واردات آن از خارج بوده و باید کوشش گردد کشت های آب بر تبدیل به اینگونه کشت ها شوند.

وی با تاکید بر تخصیص آب برای این محصولات در زمان احتیاج می افزاید: با توجه به احتیاج آب از 20 شهریور تا 15 مهر برای کشت کلزا لازم است تا امور آب تمهیداتی برای تخصیص 3 وقت 24ساعته برای آبیاری 200 هکتار از این محصول در شهرستان بیندیشد. فرماندار ساوجبلاغ می گوید: بعضی از محصولات کشاورزی مانند کاهو و لوبیا که بسیار آب بر هستند، لزومی ندارد که در زمین های کشاورزی شهرستان کشت شوند و باید مدیریت جهاد کشاورزی با آنالیز موارد مشابه با ارائه الگوی مناسب کشت با آنان برخورد کند. پالیزگیر با اشاره به ذخیره آب سیلاب در بهار سال جاری می افزاید: سیلاب های سال جاری علاوه بر خرابی هایی که بر جای گذاشت، باعث ذخیره آب در سفره های زیرزمینی و بالا آمدن سطح آب در چاه های بسیاری از روستاهای شهرستان شد و باعث شد تعداد مراجعات روستاییان برای مشکل آب شرب در تابستان سال جاری بسیار کمتر از سال های گذشتهباشد.

وی می گوید: باید سیلاب و آب هایی که در دشت ها رها می شوند، به استخرهای ذخیره آب کشاورزان و گلخانه داران راهنمایی شوند تا ضمن استفاده بهینه از آنها، شاهد خسارت و کم آبی در مواقع بحران آب نباشیم. فرماندار ساوجبلاغ همچنین خواستار تامین آب مورد احتیاج گلخانه داران از آب کردان در زمستان شد. پالیزگیر اضافه می نماید: اداره جهاد کشاورزی شهرستان باید مصوبات استانی را با دقت و جدیت پیگیری کند و در این جلسات که اختیارات قانونی وجود دارد، با ارائه خط و جهت، مصوبات مورد احتیاج شهرستان را بگیرد.

• یاری برای اجرای عملیات آبیاری نوین

رئیس سازمان جهاد کشاورزی البرز توسعه روش های نوین آبیاری و احیا و بازسازی قنوات را از برنامه های این سازمان در سال 98 عنوان می نماید و می گوید: اجرای 4هزار هکتار سیستم آبیاری تحت فشار در اراضی استان در حال اجراست. در این رابطه به ازای هر هکتار اجرای عملیات آبیاری نوین مبلغ 13 میلیون تومان یاری بلاعوض در اختیار کشاورزان قرار می گیرد.

مجید موسوی ادامه می دهد: با اجرای این عملیات میزان اراضی تجهیزشده استان به حدود 20 هزار هکتار می رسد. وی می افزاید: پروژه استفاده از پساب تصفیه شده در تعاونی فراوری ماهدشت در سطح 2 هزار هکتار شامل ایستگاه پمپاژ و خط انتقال و اجرای سیستم نوین آبیاری در شرف اتمام است. موسوی می گوید: سال جاری اجرای عملیات احیا و بازسازی قنوات نیز با تامین منابع مورد احتیاج با جدیت دنبال می گردد. در این باره هیچ گونه محدودیت اعتباری نداریم و هر روستایی که قنات آن احتیاج به بازسازی و احیا داشته باشد، برای آن اقدام خواهدشد.

• افزایش نزولات، نویدبخش رونق فراوری

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان می گوید: افزایش نزولات جوی در سال زراعی جاری نویدبخش رونق فراوری در عرصه های کشاورزی و باغی استان و سایر مناطق کشور است. موسوی می گوید: تأمین آب مورد احتیاج اراضی زیر کشت غلات، دانه های روغنی و باغ ها به خصوص در دشت های ساوجبلاغ، نظرآباد، کرج و اشتهارد و همچنین در مناطق نیمه دیم و پهنه های شهرستان طالقان و بخش آسارا منجر به افزایش فراوری زراعی و باغی بین 10 تا 15 درصدی در این مناطق خواهد شد. وی می افزاید: این بارندگی ها در تقویت منابع آبی زیرزمینی و آب های سطحی و حقابه های زراعی و باغی که منجر به تامین آب کافی و به موقع کشت های زراعی و باغی خواهد شد، نقش موثری دارد.

• کشاورزان نظرآبادی به سوی پیشرفت و توسعه

مدیر جهاد کشاورزی نظرآباد با اشاره به این که بیش از 480 هکتار از اراضی زراعی البرز به کشت کلزا اختصاص یافته است، می گوید: نظرآباد با 305 هکتار سطح زیر کشت رتبه اول البرز را به خود اختصاص داده است. سال جاری حدود 1500 تن کلزا یعنی 55 درصد از کل محصول کلزای استان درشهرستان نظرآباد برداشت خواهد شد که قدمی بزرگ در این راستا است که با کوشش کشاورزان و کارشناسان حوزه کشاورزی، میسر شده است.

ایرج الماسی با بیان این که نظرآباد از آب و هوای مناسب و خاکی حاصلخیز برخوردار بوده و از جمله مناطق مستعد برای کشت دانه های روغنی مانند کلزاست، ادامه می دهد: کاشت کلزا به دلیل حاصلخیز بودن اراضی کشاورزی شهرستان و سودآوری این محصول نسبت به سایر محصولات، تمایلکشاورزان برای کشت این محصول را برانگیخته و فضایی رقابتی ایجاد نموده است که موجب می گردد کوشش برای برداشت مقادیر بیشتری در واحد سطح صورت بگیرد. وی می گوید: کاهش 50 درصدی هزینه فراوری، حفظ بقایای گیاهی در سطح خاک و نفوذ بیشتر آب در خاک و حفظ رطوبت و همچنین صرفه جویی در وقت از مزایای کشت مستقیم به شمار می رود. الماسی می افزاید: بهره گیری از مکانیسم جدید، روش های نوین و ابزارآلات کشاورزی پیشرفته باعث شده است کشاورزان نظرآبادی بتوانند در کشت کلزا جزو کشاورزان برتر کشور باشند.

• الگوی کشت باید اصلاح گردد

سعید غفاری- کارشناس کشاورزی:انتخاب هر الگوی کشت، به دلیل چندبعدی بودن کشاورزی، می تواند پیامدهای مهمی در زندگی کشاورز و جامعه روستایی داشته باشد. اما در بعضی از شرایط، کشاورزان به دلیل تغییر در شرایط محیطی، تغییر در تقاضا و مصرف، به تغییر الگوی کشت گرایش پیدا می نمایند. یکی از مهم ترین عوامل تأثیرگذار در چند سال اخیر در تغییر الگوی کشت بین کشاورزان استان، مساله خشکسالی است.

توجه به ابعاد مالی و سودآوری در انتخاب الگوهای کشت جایگزین از اهمیت زیادی برخوردار است، چراکه این کشاورز است که درنهایت باید کشت محصول خود را تغییر دهد؛ این کار باید صرفه مالی داشته باشد. کاشت محصولات پرمصرف آب در منطقه هایی که 70 درصد آب بر اثر تبخیرها هدر می رود و تنها 30 درصد آن صرف کشاورزی می گردد، یکی از دلایل بحران آب و فرونشست زمین است.

این روزها در حالی کارشناسان نسبت به کمبود و احتمال جیره بندی آب در بیشتر شهرهای کشور به خصوص شهرهای کویری هشدار می دهند و خواستار صرفه جویی شهروندان در مصرف آب شرب هستند که بخش کشاورزی این شهرها همچنان بیش از 90 درصد آب استحصالی منطقه را می بلعد و به اعتقاد کارشناسان کشاورزی، کمبود آب تنها با تغییر الگوی کشت قابل حل است که روندی بسیار کند دارد.

در حال حاضر در دشت های اطراف شهرهای حاشیه کویر شاهد فرونشست زمین به دلیل کاهش بیش از اندازه منابع آب زیرزمینی هستیم و حتی وضعیت دشت های سرسبز و به ظاهر بی مشکل نیز در حال بحرانی شدن است. برداشت های بی رویه از منابع آب زیرزمینی برای مصرف کشاورزی را می توان به دلیل آبیاری سنتی و غرقابی که احتیاجمند حجم فراوانی از آب است و همچنین کشت و فراوری محصولات پرآب بدون توجه به ذخایر آبی منطقه برشمرد و این در حالی است که بازدهی بخش کشاورزی با توجه به مصرف بالا و بیش از 90 درصدی آب، بسیار پایین و به گفته کارشناسان کشاورزی حدود 37 درصد است.

برای تغییر الگوی کشت، کشاورز باید به این باور برسد که حیات جامعه، زمین و زراعتی که اکنون دارد، به مصرف بهینه آب وابسته است که اگر این آب به هدر رود، نه تنها جامعه، بلکه خود کشاورز هم از لحاظ مالی لطمه خواهد خورد. مشخص نظام کشت مبتنی بر شرایط اقلیمی و متناسب با ظرفیت های منطقه ای، مزیت مالی با رعایت اصول فراوری محصولات کشاورزی و ملاحظات وضعیت محیطی از مواردی است که در طرح اصلاح الگوی کشت باید مدنظر قرار بگیرد. همچنین باید با حمایت های دولتی از سوی مسئولان مربوطه هر چه سریع تر اصلاح و تغییر الگوی کشت در نظام کشاورزی البرز

اجرایی گردد.